Δήμοι

Γραφική κωμόπολη κτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του Κισσάβου, απ` τη νότια πλευρά του, στο Δώτιο πεδίο. Ως Δώτιο πεδίο θεωρείται σήμερα η πεδιάδα που εκτείνεται μεταξύ του Κισσάβου και του Μαυροβουνίου.

Έχει πληθυσμό περίπου 3050 κατοίκους και απέχει από τη Λάρισα 37 χλμ.. Είναι η μεγαλύτερη κωμόπολη της περιοχής και η έδρα του Δήμου, ο οποίος περιλαμβάνει εννέα δημοτικά διαμερίσματα (Μεταξοχώρι, Μεγαλόβρυσο, Νερόμυλοι, Ποταμιά, Γερακάρι, Αετόλοφος, Ανάβρα, οικισμός Πρινιάς, Έλαφος).
Τη διασχίζει ο χείμαρρος Άμυρος, ο οποίος πηγάζει απ` τον Κίσσαβο. Παλαιότερη ονομασία της ήταν Γιανιτζά (σλάβικο τοπωνύμιο) που σήμαινε ποταμάκι, ενώ κατά την Τουρκοκρατία προσαρμόστηκε σε Γιανιτζέ. Όσον αφορά στην προέλευση της σημερινής της ονομασίας υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Παλαιότερα οι λόγιοι έγραφαν άλλοι Αγειά και άλλοι Αγυιά που σήμαινε πέρασμα, αλλά και μεγάλος δρόμος, λεωφόρος. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι προέρχεται απ` το αραβοτουρκικό ayan (άρχοντας, διοικητής) διότι κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας εδώ ήταν η έδρα του Τούρκου διοικητή της περιοχής του κάμπου.
Είναι ένας τόπος εύφορος με πλούσια αγροτική παραγωγή που βασίζεται κυρίως στη δεντροκαλλιέργεια. Χαρακτηριστικά προϊόντα της περιοχής τα μήλα και τα κεράσια.
 

Έχει πλούσιο ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον αλλά και ιδιαίτερη φυσική ομορφιά. Περιδιαβαίνοντας τα σοκάκια, εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι στο παρελθόν η κωμόπολη γνώρισε περιόδους οικονομικής ευημερίας, καθώς μπορεί να συναντήσει πολλά παλιά πετρόκτιστα αρχοντικά, κτίσματα ανώνυμης λαϊκής αρχιτεκτονικής αλλά και νεότερα νεοκλασικά που κοσμούν αυτή τη στιγμή την Αγιά και μαρτυρούν την ιστορία της. Επίσης, την εικόνα ολοκληρώνουν παλιά πέτρινα γεφύρια που συνδέουν τα λιθόστρωτα μονοπάτια, περίτεχνες κρήνες, αφού την περιοχή διαρρέουν άφθονα νερά, εκκλησίες, μοναστήρια και ξωκλήσια με υπέροχες εικόνες και τοιχογραφίες.
Αναπτύχθηκε στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας και παράλληλα με τη γεωργία και την κτηνοτροφία γνώρισε μεγάλη εμπορική άνθηση κυρίως μετά τα μέσα του 18ου αιώνα. Το εύφορο έδαφος και η πλούσια παραγωγή μεταξιού και βαμβακιού, οδήγησαν στην ανάπτυξη της βιοτεχνίας ύφανσης βαμβακομέταξων υφασμάτων, μεταξωτών φυτιλιών και στην εμπορία κόκκινων νημάτων στις ευρωπαϊκές αγορές. Στις αρχές του 19ου αιώνα, οι κάτοικοι στράφηκαν στη σηροτροφία, την αμπελουργία, τη βυρσοδεψία και τη σαπωνοποιία, αφού ανακόπηκε η εμπορική δραστηριότητα. Από τα μέσα της δεκαετίας του τριάντα οι Αγιώτες εγκατέλειψαν σταδιακά τη σηροτροφία και στράφηκαν προς τη δεντροκαλλιέργεια, που αποτελεί βασική πηγή εισοδήματος μέχρι σήμερα.
Η περιοχή είναι διάσπαρτη με προϊστορικά, αρχαία και βυζαντινά ευρήματα. Ο Κίσσαβος με το πλήθος των μοναστηριών και των ασκηταριών νομιμοποιεί την υπόθεση ότι πρόκειται για το βουνό των Κελλίων, το τρίτο κέντρο του μοναχισμού της χώρας μας μετά το Άγιον Όρος και τα Μετέωρα. Χαρακτηριστικό είναι, επίσης, το γεγονός ότι στην ευρύτερη περιοχή της Αγιάς υπάρχουν 193 εκκλησίες και πολλές απ` αυτές κοσμούνται με υπέροχες παλιές αγιογραφίες. Εξάλλου ήταν ο τόπος διέλευσης ενός από τους κύριους αρχαίους αλλά και βυζαντινούς δρόμους που συνέδεαν τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία.



Συνεργαζόμενοι Δήμοι

Δήμος Λακέρειας: Η ονομασία του Δήμου δόθηκε από την αρχαία πόλη της Θεσσαλίας Λακέρεια, που βρισκόταν στο βόρειο τμήμα της λίμνης Βοϊβηίδος (Κάρλα). Περιοχή με έντονα χαραγμένα τα σημάδια της ιστορίας και των ανθρώπων που έζησαν εκεί καθώς επίσης και με πλούσια χλωρίδα και πανίδα.
Έδρα του Δήμου είναι η Δήμητρα και τα υπόλοιπα δημοτικά διαμερίσματα είναι η Ανατολή, η Μαρμαρίνη, το Καστρί και η Αμυγδαλή.

Δήμος Νέσσωνος:
Η ονομασία του Δήμου προήλθε από το δημοτικό διαμέρισμα Νέσσωνος και βρίσκεται στην πεδιάδα του Συκουρίου, το λεκανοπέδιο δηλαδή που σχηματίζεται ανάμεσα στο όρος Όσσα, το ρου του Πηνειού και τα όρη Κορακόπετρα (Έρημο) και Χασάμπαλη (Μόψιο). Στην περιοχή συναντούμε παραδοσιακά επαγγέλματα όπως του γανωτή, μπολιαστή, πεταλωτή , τσαγκάρη, στραγαλοποιού, φανοποιού, οινοποιού (υπάρχουν αρκετά καζαναριά)
Έδρα του Δήμου είναι το Συκούριο και τα υπόλοιπα δημοτικά διαμερίσματα είναι ο Νέσσωνας , ο Κόρακας , το Καλοχώρι , το Χειμάδι , η Όσσα , η Σπηλιά, το Πουρνάρι, το Κυψελοχώρι , το Κουκουσούλι και το Ακρινό.
 

Δήμος Μελιβοίας:
Η ονομασία του Δήμου δόθηκε από την αρχαία πόλη Μελίβοια. Βασιλιάς της ήταν ο Φιλοκτήτης που πήρε μέρος στον Τρωϊκό πόλεμο. Οι κάτοικοι της ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία ενώ τα τελευταία χρόνια ο τουρισμός σημειώνει μεγάλη πρόοδο.
Έδρα του Δήμου είναι η Μελιβοία και τα υπόλοιπα δημοτικά διαμερίσματα είναι η Σκήτη, το Σκλήθρο, ο Αγιόκαμπος, το Πολυδένδρι, η Βελίκα, η Άνω και η Κάτω Σωτηρίτσα, η Παλιουριά, η Κουτσουπιά και μέρος του Κόκκινου Νερού.

Δήμος Ευρυμενών:
Η ονομασία του Δήμου δόθηκε από την αρχαία πόλη Ευρυμενές. Βρίσκεται στην περιοχή Τεμπών-Κισσάβου και περιλαμβάνει το Δέλτα του Πηνειού ποταμού. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από ήπια τουριστική ανάπτυξη. Οι κάτοικοί της ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τον τουρισμό.
Έδρα του Δήμου είναι το Στόμιο και τα υπόλοιπα δημοτικά διαμερίσματα είναι το Ομόλιο, η Καρίτσα, ο Παλαιόπυργος (χωριό του Καρκαβίτσα), μέρος του Κόκκινου Νερού και ο οικισμός της Αλεξανδρινής.
 

Ιστορική κοινότητα Αμπελακίων:
Η ονομασία της κοινότητας προήλθε από την ύπαρξη πολλών αμπελιών. Έχει διασωθεί μητρώο αμπελιών του έτους 1899. Καλλιεργούνταν 1.100 στρέμματα αμπελιών. Τα Αμπελάκια έγιναν ευρέως γνωστά στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη για τα ερυθροβαμμένα βαμβακονήματά τους (από το ριζάρι), για το υψηλό επίπεδο παιδείας (Μανιάρειος σχολή, 1873) και το συνεταιρισμό κεφαλαίου και εργασίας (Κοινή Συντροφιά). Στοιχεία αρχιτεκτονικής της περιοχής τα πολλά αρχοντικά (Σβαρτς), οι πύργοι και οι ονομαστές κρήνες.